Historia
Zwarte osadnictwo na Babimojszczyźnie wystąpiło wcześnie. Już w X wieku na terenie Babimostu i Podmokli istniały grodziska, będące najdalej na zachód wysuniętymi stanowiskami Polan. Przyjęła się również nazwa naszego miasta, która ma genezę topograficzną. Powstała w wyniku połączenia dwóch słów: „baba” – tak nazywany był wizerunek pogańskiego bóstwa znajdującego się na wyspie utworzonej przez bagniste rozlewisko Leniwej Obry, oraz „Most” – przejście na tą wyspę.
Pierwsza wzmianka w źródłach pisanych o Babimoście pochodzi z 1257 r. Już w tym czasie uważany był za ośrodek miejski. Posiadał kościół, być może p. w. Św. Piotra, co zainspirowało herb miasta – skrzyżowane złote klucze na czerwonej tarczy. Był centrum handlowo-rzemieślniczym dla otaczających wiosek. Ich nazwy również mają związek ze środowiskiem wodnym – nazwa Kramsko pochodzi od słowa „krompy” oznaczającego tereny bagienne (leży nad J. Wojnowskim), a Podmokle od pobliskiego rozlewiska Obry.
Ziemia Babimojska należała do kraju Polan, a później do Wielkopolski. Jedynie na krótko (1296-1332) należała do księstwa głogowskiego. Król Kazimierz Wielki ustanowił starostwo niegrodowe i stworzył domenę królewską, obejmującą Podmokle, Babimost, Brójce i Rogoziniec, będącą materialnym zaopatrzeniem dla starosty, którego głównym zadaniem była ochrona odcinka zachodniej granicy. Dobra kramskie należały do klasztoru cystersów w Obrze. Starostwo babimojskie leżało na terenach powiatu kościańskiego, stanowiącego część województwa poznańskiego.
Wzrost znaczenia osady spowodował nadanie w 1397 r. przez króla Władysława Jagiełłę praw miejskich wzoru magdeburskiego, później potwierdzanych i rozszerzanych. Spowodowało to dalszy rozwój miasta, szczególnie po ustanowieniu w 1524/25 r. królewskiego urzędu celnego.
W poł. XVII w. starostą babimojskim został Krzysztof Żegocki. Przyczynił się do rozwoju miasta sprowadzając ze Śląska osadników niemieckich, którzy rozbudowali miasto i zbudowali własny kościół stojący do dzisiaj. Podczas „potopu” (1655-1660) jako pierwszy zorganizował oddział partyzancki do walki ze Szwedami, który wsławił się zdobyciem Kościana i odsieczą Jasnej Góry. Uzyskał zaszczytne miano „Pierwszego Partyzanta Rzeczypospolitej”.
W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej Ziemia Babimojska znalazła się w państwie pruskim. Dobra królewskie i dobra klasztoru obrzańskiego cystersów zostały przejęte przez pruskich junkrów. Na krótko znalazła się w Księstwie Warszawskim, by ostatecznie decyzją kongresu wiedeńskiego w 1815 r. wraz z Poznańskim znaleźć się ponownie w Prusach. Utworzono powiat babimojski, którego urzędy znajdowały się w Wolsztynie, dokąd również pod koniec XIX wieku przeniesiono siedzibę landrata.
Władze pruskie systematycznie nasilały działania germanizacyjne. Już w 1830 r. w istniejącej w mieście szkole polskiej wprowadzono język niemiecki. Z czasem uczyniono podobnie w szkołach pozostałych miejscowości. Ziemię od niemieckich junkrów wykupiła Komisja Kolonizacyjna, dokonała parcelacji majątków i osadziła kolonistów niemieckich. W ten sposób w środowisku polskim powstały niemieckie wioski: Górny Folwark (dzisiaj Laski), Bergvorwerk (dzisiaj Leśniki), Goltzen (dzisiaj Kolesin).
Mimo germanizacji Babimojszczyzna zachowała polską tożsamość narodową. Dbały o to polskie stowarzyszenia, np. biblioteki Towarzystwa Czytelni Ludowych. W Nowym Kramsku powstało Towarzystwo Przemysłowców i Rolników (1895 r.) i Katolickie Towarzystwo Robotników Polskich (1904 r.). W Babimoście powstało Kółko Rolnicze (1901 r.), Bank Ludowy i Katolicki Związek Młodzieży Polskiej (1912 r.).
Społeczność polska Babimojszczyzny aktywnie uczestniczyła w Powstaniu Wielkopolskim 1918/1919. Z inicjatywy Teodora Spiralskiego grupa ochotników uczestniczyła w walkach od samego początku. Wielu było w oddziale J. Kudlińskiego, który 24. 01. 1919 r. zajął Babimost określając zasięg Powstania na zachodzie. Mimo tego, decyzją traktatu wersalskiego Babimost pozostał w granicach Niemiec.
Władze niemieckie nasiliły działania germanizacyjne. Odpowiedzią środowisk polskich było utworzenie kół Związku Polaków w Niemczech. Przywódcą Polaków stał się Jan Cichy. W 1929 r. powstały polskie szkoły prywatne, będące ośrodkami szerzenia polskiej świadomości narodowej. Kwitło polskie życie narodowe wyrażane działalnością chórów i zespołów śpiewaczych, zespołów teatralnych, prenumeratą polskiej prasy, działalnością Banku Ludowego i innych polskich organizacji gospodarczych. Dzięki temu społeczeństwo Babimojszczyzny zachowało polski charakter.
Pod koniec II wojny światowej, rankiem 29 stycznia 1945 r. oddziały armii sowieckiej weszły do Babimostu. Po 152 latach zaborów Ziemia Babimojska powróciła w całości do Polskiej Macierzy.
Zdj. 1 Babimost. Widok na Kościół i Ratusz.
Źródło: Zdjęcie ze zbiorów Urzędu Miejskiego w Babimoście.
